Қоғамдық көлікте жаңа билет тарифін енгізу

Қоғамдық көлік үшін жаңа билет тарифін енгізу

Кіріспе

Қоғамдық көлік жүйесі қала инфрақұрылымының маңызды элементі болып табылады, ол тұрғындар мен қала қонақтарының тиімді қозғалысын қамтамасыз етеді, көлік тығынының азаюына ықпал етеді және қоршаған ортаға әсерді төмендетеді. Қолайлы және қолжетімді билет және төлем жүйелері осы жүйеде маңызды рөл атқарады, бұл қоғамдық көлікті пайдаланушылар үшін тартымды етеді.

Тиімді және интеграцияланған билет тарифтері адамдарды қоғамдық көлікті жиі пайдалануға ынталандырады.

Ақпарат ретінде: Интеграцияланған билет – бұл бір немесе бірнеше операторлар ұсынатын көлік түрлерімен саяхаттауға мүмкіндік беретін бірегей билет.

Қоғамдық көлік жүйесінің дамуымен әртүрлі билет тарифтері пайда болды, олар жолаушыларға әртүрлі көлік түрлерін біріктіріп пайдалануға мүмкіндік берді. Интеграцияланған билет жүйесі көлік түрлері мен операторлары арасында ауысып жүруді жеңілдетеді, бұл саяхаттаудың ыңғайлылығы мен икемділігін қамтамасыз етеді. Бұл жолаушыларға маршруттардың кең ауқымын ұсынады және көлік жүйелерін жалпы тиімдірек және өзара байланыстырылған етеді.

Қазіргі кездегі билет тарифтері жағдайы

Алматының қоғамдық көлік билет жүйесі ыңғайлы және еліміздегі ең дамыған жүйелердің бірі болып табылады. Қалада қоғамдық көлікпен жүріп-тұру үшін «Онай» картасы қолданылады, бұл карта метро, автобустар және троллейбустар сияқты барлық көлік түрлерінде төлем жасауға мүмкіндік береді. Біржолғы билеттер ересектер үшін 100 теңге, жеңілдік категориясына жататындар үшін (мүгедектер, студенттер, мектеп оқушылары және т.б.) 50 теңге құрайды, төлем картамен, SMS немесе QR-код арқылы жасалады. Сонымен қатар, «Онай» ЖШС ай сайынғы 7200 теңге тұратын абонемент ұсынады, бұл ай бойы шектеусіз сапар жасауға мүмкіндік береді.

«Онай» билет жүйесінің ыңғайлылықтарына қарамастан, қоғамдық көліктің даму жағдайы қаладағы жаңа тарифтік жоспарларды енгізу қажеттілігін көрсетеді.

Қоғамдық көліктің даму жағдайы

Қазіргі уақытта Алматыда қала ішіндегі және оның маңындағы қозғалысты қамтамасыз ету үшін қоғамдық көліктің кең ауқымды түрлері ұсынылған (қосымша 1-сурет). Қалада 376 маршрут жұмыс істейді, оның ішінде 336 автобус маршруты, 17 троллейбус, 1 метро және 22 теміржол жолы бар.

 

1 1-сурет Алматы қаласының қоғамдық көлік маршруттық желісі

«Алматы қаласының көлік холдингі» ЖШС жүргізген сауалнама көрсеткендей, қоғамдық көлікті пайдалану негізінен үй мен жұмыс орны арасындағы байланысты қамтамасыз етуге бағытталған. Сауалнама нәтижелеріне сәйкес, қала тұрғындарының шамамен 60%-ы жұмысқа 6 шақырымнан артық қашықтықты жүріп барады (қосымша 2-сурет). Осыған байланысты, тұрғындар көбінесе ауыспалы аялдамаларда отыруға мәжбүр, әсіресе қала шетіндегі аудандарда, онда маршруттық желі әлдеқайда аз дамыған (қосымша 1-сурет). Сонымен қатар, «Qala-ai» зерттеуі қала тұрғындарының тек 58%-ы орташа және жоғары мобильділікке ие екенін көрсетеді.

Жоғарыда аталған статистикалық деректер негізінде бірнеше қорытынды жасауға болады:

. 2-сурет Сіздің оқу/жұмыс орныңыз сіз тұратын ауданмен сәйкес келе ме?

Жұмысқа бару уақыты: сауалнамаға жауап берген қала тұрғындарының шамамен 60%-ы жұмысқа 6 шақырымнан көп қашықтыққа барады. Бұл қала маңында немесе шеткі аудандарда тұратын көп адамдардың бар екенін көрсетеді, бұл сапар уақытын ұлғайтып, ауыспалы аялдамалар жасау қажеттілігін арттырады.

• Ауыспалы аялдамалар қажет: көптеген қоғамдық көлік пайдаланушылары ауыспалы аялдамаларды пайдалануға мәжбүр, әсіресе қала шетінде тұратындар, бұл ауданның маршруттық желісінің тығыздығының жетіспейтінін көрсетеді. Бұл қолайсыздықтар тудырып, сапар уақытын ұзартады.
• Халықтың мобильдігі: тек 58% тұрғындардың орташа және жоғары мобильділігі бар. Бұл, әсіресе шалғай аудандарда қоғамдық көлікке қолжетімділік проблемасын тудыратынын көрсетеді. Бұл көлік желісінің жеткіліксіз дамуы немесе жоғары төлемдермен байланысты болуы мүмкін.
• Көлік желісінің теңгерімсіз дамуы: қала шетіндегі аудандарда маршруттық желілер әлдеқайда аз дамыған, бұл осы аудандардағы тұрғындар үшін қоғамдық көлікке қолжетімділікті шектейді. Бұл кейбір халық топтарының әлеуметтік және экономикалық оқшаулануына әкелуі мүмкін.

 

Халықаралық тәжірибе

Еуропаның мегаполистерінде тұрғындарға түрлі билет опциялары ұсынылады, бұл қоғамдық көлікті пайдаланудың өсуіне ықпал етеді. Ең танымал тарифтік модельдер ретінде мына тарифтерді атап өтуге болады: қашықтық бойынша, уақыт бойынша, аймақтар бойынша және пайдаланушы деректері бойынша.

Қашықтық бойынша тарифтер бағаның саяхатталған қашықтықпен тікелей байланысын қамтамасыз етеді, ал қашықтық артқан сайын километр үшін баға төмендейді. Аймақтық жүйелер көп қалада таралған, мұнда бағалар өтілген аймақтардың санына байланысты болады. Пайдаланушы деректері бойынша тарифтер жиі басқа модельдермен біріктіріліп, қосымша опцияларды ұсынады, мысалы, күндік немесе айлық абонементтер әртүрлі жолаушылар категориялары үшін. Уақыт бойынша төлем жүйесі жолаушыларға белгілі бір уақыт аралығында қоғамдық көлікпен жүруге және тегін ауыспалы аялдамалар жасауға мүмкіндік береді. Бұл модель көптеген қалаларда ең танымал және сұранысқа ие. Мысал ретінде:

• Берлин: 2 сағатқа арналған билеттер, олармен шектеусіз ауысу мүмкіндігі бар.

• Париж: 90 минутқа арналған билеттер, автобус пен метро арасында ауысу мүмкіндігі бар.

• Мәскеу: 90 минутқа арналған билеттер (тарифтер «Кошелёк», «Тройка»), олар әртүрлі көлік түрлері үшін жарамды.

Бұл модельдер мегаполистерде қоғамдық көлікті пайдалану ыңғайлылығы мен тиімділігін арттырады.

Ұсыныстар

Алматыдағы қоғамдық көлік мәселелерін талдай отырып және халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, 90 минуттық билет енгізу ұсынылады. Бұл қоғамдық көлік жүйесін пайдаланушылар үшін ыңғайлы және экономикалық тиімді етуге көмектеседі. Төменде жаңа билетті енгізудің негізгі аргументтері мен күтілетін пайдасы көрсетілген:

Ауыспалы аялдамалар ыңғайлылығы:

Жолаушылар 90 минут ішінде автобустар, троллейбустар және метро арасындағы ауысымдарды еркін жүзеге асыра алады. Бұл күту уақытын қысқартып, маршруттарды жоспарлауды жеңілдетеді, әсіресе қала шетінде тұратындар үшін, олар бірнеше рет ауысып жүруге мәжбүр.

Экономикалық пайда:

90 минуттық билет енгізу жолаушыларға көлік шығындарын үнемдеуге мүмкіндік береді, әсіресе олар қысқа уақыт аралығында бірнеше сапар жасайтын болса (қосымша 1-кесте). Бұл әсіресе ауыспалы аялдамалармен қысқа сапарларға қатысатындар үшін пайдалы.

1-кесте Қоғамдық көліктерде төлем жасау мысалдары

Кейс	Әдеттегі билет	Айлық абонемент	90 минуттық билет
Қызметкер: Айына 20 жұмыс күні, ауысымсыз	40 рет * 100 теңге = 4000 теңге айына	7200 теңге айына	-
Қызметкер: Айына 20 жұмыс күні, 1 ауысыммен	40 рет * (2 билет * 100 теңге) = 8000 теңге айына 8000 теңге айына	7200 теңге айына	40 рет * 150 теңге = 6000 теңге айына

 

Қоғамдық көліктің тартымдылығын арттыру:

Жаңа төлем жүйесі көлік санының көбеюіне және жеке көлік құралдарын пайдалану деңгейінің төмендеуіне ықпал етеді, бұл жолдардағы жүктемені азайтуға көмектеседі. Пассажирлер санының артуы көлік компанияларының табысын арттыруға әкелуі мүмкін.

Күндізгі жүктемені азайту:

Жолаушылар өз сапарларын ауысым жасау мүмкіндігін ескере отырып жоспарлай алады, бұл көлік жүктемесін күні бойы біркелкі таратуға көмектеседі.

Ұсынылатын тариф құрылымы

Біржолғы билет: 100 теңге.

90 минуттық билет: 150-200 теңге. Жолаушы 90 минут ішінде шектеусіз ауысып жүруге болады.

Айлық абонемент: 7200 теңге, қазіргі жүйедегі сияқты, барлық қоғамдық көлік түрлерін шектеусіз пайдалануға мүмкіндік береді.

 

Қорытынды

Алматыда 90 минуттық билет енгізу қоғамдық көлікті жолаушылар үшін қолжетімді, ыңғайлы және экономикалық тиімді етеді. Бұл халықтың мобильділігін арттырып, қаладағы көлік қызметтерінің жалпы сапасын жақсартуға ықпал етеді.