Think Tank: Алматының дамуын стратегиялық және тактикалық жоспарлауға ықпал ету
Мақсат. Алматының тұрақты дамуын қамтамасыз етуге және өмір сүру деңгейі бойынша әлемдегі ең үздік қалалардың біріне айналуға бағытталған дамуын жоспарлау сапасын жақсарту.
Think Tank ретінде АДО әкімдікке Алматының дамуын стратегиялық (бағдарламалық құжаттарды әзірлеу) және тактикалық (іс-шаралар жоспарлары мен жол карталарын әзірлеу) жоспарлауға жәрдемдеседі.
Басқарушылық міндеттерді шешу сапасы әлеуметтік даму, қаланы абаттандыру, қолайлы экологиялық жағдай және т. б. салаларда түпкілікті нәтижеге қол жеткізуді айқындайды. Басқару (governance) сонымен қатар БҰҰ ТДМ-ға қол жеткізудің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады.
Қаланы заманауи басқару сыртқы және ішкі ортадағы процестерді жеделдету және қиындату, Ақпараттық технологиялар мен цифрландырудың көбеюі, қоғамдық күтулер мен қалалық орта мен қаланы басқаруға қойылатын талаптардың өзгеруі факторларына тап болады. Жергілікті мемлекеттік басқару дәстүрлі жұмыс тәжірибесіне бейімделуді, икемділікті, тұрақтылықты, өзгерістерге дайын болуды және жаңа құралдарды енгізуді талап етеді, бұл үлкен деректерді талдауды және әлемдегі ең жақсы тәжірибелерді бейімдеуді қоса алғанда, аналитикалық құралдарды кеңінен қолдануды қамтиды.
1-міндет. Алматы қаласы әкімдігінің қызметін сапалы талдаумен қамтамасыз ету және қаланы дамыту жөніндегі іс-қимылдардың нәтижелілігін арттыруға ықпал ету
АДО Алматы қаласы әкімдігінің қызметін ақпараттық-талдамалық сүйемелдеу арқылы қаланың сапалы орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз етуге ұмтылады.
АДО қазіргі заманғы think tank ретінде әрекет ете отырып, осы қызмет шеңберінде келесі бағыттарда жұмысты жүзеге асыратын болады:
1) Қаланың бағдарламалық құжаттарын әзірлеу және мониторингілеу
2) Алматы қаласы әкімдігінің қызметін талдамалық қолдау
3) Халықаралық ынтымақтастықты дамыту
Қаланың бағдарламалық құжаттарын әзірлеу және мониторингілеу.
АДО қаланың бағдарламалық құжаттарының негізгі әзірлеушісі, орындаушысы және/немесе бірлесіп орындаушысы ретінде әрекет етеді.
АДО Алматы қаласы әкімдігі басқармаларының жұмысына енгізу және БҰҰ ТДМ-ға қол жеткізудегі прогресті қамтамасыз ету және қаланың 2030 жылға қарай EIU-дан The Global Liveability Index индексінің топ-70-ке кіруі үшін индикаторлар жүйесін әзірлеу бойынша жұмыс басталды. АДО прогресті бақылайды, әлемнің басқа қалаларының тиісті тәжірибесін зерттейді, көрсеткіштерді жақсарту бойынша ұсыныстар енгізеді және т. б. бұл индекс интегралды болып табылады және бірқатар параметрлер бойынша қалалардың даму дәрежесін және өмірге қолайлылықты көрсетеді.
Алматының 2015 жылғы рейтингке алғаш рет енгізілуінен бастап, covid-19 пандемиясынан туындаған дағдарыс себебінен төмендеуден басқа, қаланың позициясы елеулі өзгерістерге ұшыраған жоқ (2022 жылы рейтингке 32 жаңа қала қосылды, бұл тиісінше Алматының позициясын ауыстырды).
*2022 жылдан бастап EIU бағаланған қалалардың саны 140 қаладан 172-ге дейін өсті
Қала әкімдігінің қызметін талдамалық қолдау. АДО келесі қызмет бағыттарын сақтай отырып, зерттеу, аналитикалық, әдістемелік, консультациялық функцияларды орындауды жалғастырады:
• Үлкен деректерді жинау, өңдеу, визуализация және талдау;
• Жобаларды сүйемелдеу, іске асыру және мониторингілеу;
• Жобаларды сараптау;
• Халықпен өзара іс-қимыл, қоғамдық коммуникациялар.
Зерттеулер бағдарламалық құжаттарда белгіленген қаланы дамытудың стратегиялық міндеттеріне, қала әкімшілігі қоятын жедел міндеттерге, сондай-ақ қаладағы ағымдағы әлеуметтік-экономикалық жағдайға сәйкес жүргізіледі.
Зерттеулер жергілікті жағдайды талдауды, қажет болған жағдайда – Стейкхолдерлермен консультациялар жүргізуді, сараптамалық және терең сұхбаттарды, Алматы қаласының жағдайына бейімделуі мүмкін ықтимал тиімді тәжірибелер мен шешімдерді анықтау үшін тиісті халықаралық тәжірибені зерделеуді қамтиды.
АДО қала дамуының үздік тәжірибелерін зерделеуге және енгізуге маманданған ұйым ретінде жергілікті мемлекеттік басқару жүйесіне инновациялық тәсілдерді танымал етуге, түсінуге және дәйекті енгізуге жәрдемдеседі.
Аталған жаңғыртуға ы жанама және тікелей әсер ету жолымен іске асырылады. Жанама әсер АДО жұмысында және одан әрі Алматы қаласы әкімдігі мен оның басқармаларының жұмысында АДО Ахуалдық орталығы базасындағы үлкен деректерді талдауды, жобалық басқарудың заманауи тәсілдері мен әдістерін, Халықпен жұмыс істеудің жаңа тәжірибелерін және т. б. қамтитын заманауи Талдамалық құралдарды пайдалану арқылы жүзеге асырылады.
Тікелей әсер қаланы басқарудың заманауи тәсілдері мен әдістерін енгізу бойынша зерттеулер жүргізу және ұсыныстар енгізу, сондай-ақ симуляциялық ойындар сияқты әртүрлі форматтарды қолдана отырып оқыту бағдарламаларын, семинарларды, практикумдарды өткізу арқылы жүзеге асырылады.
Халықаралық ынтымақтастықты дамыту. Алматы қаланы дамыту Бағдарламасын іске асыру шеңберінде экономикалық, инфрақұрылымдық, мәдени-білім беру және әлеуметтік қайта құру арқылы жаһандық қалалар тізіміне кіруге бағытталған. АДО бұл нәтижеге қол жеткізуді халықаралық ынтымақтастықты дамытумен және Алматының дамуын орнықты дамудың жалпы әлемдік күн тәртібіне енгізумен байланыстырады. Осы бағытта АДО қызметін келесі бағыттар бойынша жүзеге асыратын болады:
• үздік әлемдік тәжірибелерді, тәсілдерді, стандарттарды және т. б. бейімдеу бойынша ұсыныстарды зерделеу және енгізу.;
• әлемдік урбанистік даму орталықтарымен әріптестік қатынастарды дамыту; С40, Resilient cities Network және т. б. сияқты қалаларды дамыту бойынша үздік халықаралық қауымдастықтарға кіру.;
• қалалардың даму деңгейін бағалау бойынша халықаралық рейтингтік агенттіктермен ынтымақтастық.
2-міндет: Деректерді талдау негізінде басқару шешімдерінің тиімділігін арттыру
Шешім қабылдаудағы дәстүрлі тәсілдердің шектеулерін еңсеру үшін мемлекеттік органдар бизнес-қоғамдастықтан кейін цифрлық деректерді талдау негізінде data-driven decision-making – шешім қабылдау тұжырымдамасына көшеді.
Сонымен қатар, қоғам big data – ның өзі мақсат емес екенін және деректердің өзі қаланың дамуына немесе сапалы басқару шешімдерін қабылдауға оң әсер етуге кепілдік бермейтінін түсінеді.
Қоғам 2023 жылдан бастап дата-аналитиканы енгізіп, келесі көрсеткіштерге қол жеткізуді жоспарлап отыр:
Ахуалдық орталық «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын, сондай-ақ Smart City бірыңғай Тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде АДО -да құрылды.
Ахуалдық орталықты әзірлеудің мақсаты-сенімді және өзекті деректер негізінде қаланың әлеуметтік-экономикалық процестерін мониторингтеу, талдау, жоспарлау үшін бірыңғай ақпараттық-талдамалық кеңістік құру, одан кейін нәтижелерді визуализациялау және қала басшылығының мүддесі үшін есептілікті қалыптастыру.
Аталған мақсатқа қол жеткізу ситуациялық орталықтың деректерін жинау және жүйелеу бойынша әдістемені әзірлеуді және талаптарды сипаттауды қамтиды, деректер түрлерін, сондай-ақ зерттеулер негізінде деректерді жинау әдістерін анықтауды және деректерді пайдалана отырып шешуге болатын қала мәселелерін анықтауды қамтиды. Негізгі деректер көздері де анықталады.
Бұдан әрі деректер статистикалық әдістерді, сапалы талдау әдістерін немесе оларды біріктіруді пайдалана отырып, қаланың өзекті зерттеу сұраулары немесе мәселелері бойынша жауаптар алу үшін пайдаланылатын болады, соның негізінде жаңа саясаттарды, рәсімдерді, стратегияларды және т. б. әзірлеу үшін ұсыныстар енгізілетін болады.
Келешекте АДО «Ахуалдық орталық» жобасын іске асырушы ретінде қала деректерін талдауда шешуші рөл атқаратын болады, оның шеңберінде қаланың үлкен деректерімен байланысты барлық қызмет жүзеге асырылатын болады.
Ахуалдық орталықта мемлекеттік ұйымдардан, Департаменттерден, жеке құрылымдардан және қала өмірінің барлық бағыттары бойынша сыртқы көздерден: инфрақұрылым, жаңа объектілер салу, жөндеу, жолдар, коммуникациялар, әлеуметтік объектілер, Денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, демалыс аймақтары және т. б. деректер автоматтандырылған тәсілмен жинақталады.
Деректер массиві үшін пайдаланылады:
• басқарушылық шешімдер қабылдауды негіздеу үшін деректердегі заңдылықтар мен корреляцияларды анықтау;
• сипаттамалық және болжамды талдау алу мүмкіндігімен қала тұрғындары, қала қонақтары және бизнес үшін қаланың жетістіктері мен проблемаларын визуализациялау;
• көлік жүйесінің (кептелістер, жөндеу, Жабық жолдар), ТКШ (авариялар, ажырату) және т. б. көрсеткіштерін қоса алғанда, қала көрсеткіштерінің күнделікті мониторингі;
• құрылыс объектілері, коммуналдық объектілер және т. б. бойынша кері байланыс ретінде бағалау, лайк және дизлайк қою, пікірлер, идеялар, тілектер қалдыру мүмкіндігін беру арқылы қала тұрғындарын қаланы дамыту мәселелеріне тарту;
• бизнесті құру және дамыту мүмкіндіктері туралы геоаналитиканы ұсыну арқылы бизнесті дамытуға ықпал ету (қамту аймақтары, бизнес санаттары бойынша географиялық тауашаларды анықтау және т. б.);
• дашбордтарды құрудың дайын конструкторын талдаушылар мен ат-мамандардың да, Алматы қаласы әкімдігінің пайдаланушыларының да техникалық білімсіз пайдалануы;
• үлкен деректерді талдау негізінде қауымдастықтардың/кластерлердің роблемалық мәселелерін анықтауға және одан әрі олар бойынша нүктелік шешімдерді іздеуге, Қала, бизнес және әкімшілік тұрғындарының пікірлерін, деректері мен шешімдерін біріктіретін бірлескен жұмыс жүргізуге мүмкіндік беретін платформаның жұмыс істеуі.
АДО математикалық модельдеу және болжау міндеттерін орындай отырып, қала деңгейінде дата-аналитиканы одан әрі дамытуды жоспарлап отыр.
Деректер талдауы статистикалық талдау, Машиналық оқыту және дата-майнинг және т. б. сияқты деректерді талдау үшін әртүрлі әдістер мен құралдарды пайдаланады. статистикалық және факторлық талдауды орындау үшін келесі тапсырмалар орындалады:
• Деректерді талдау және қала салаларының дамуына әсер ететін негізгі факторларды анықтау үшін статистикалық әдістер мен әдістерді қолдану;
• Айнымалылар арасындағы негізгі қатынастарды түсіну және деректердің өлшемін азайту үшін факторлық талдауды қолдану;
• Факторлардың маңыздылығын және олардың қаланың дамуына қосқан үлесін бағалау.
Екі әдіс те әлеуметтік-экономикалық деректер, медициналық деректер, маркетингтік зерттеулер деректері және т. б. сияқты әртүрлі деректер түрлерін талдау үшін пайдаланылады. Бұл айнымалылар арасындағы заңдылықтар мен қатынастарды анықтайды, сонымен қатар зерттелетін құбылыстарға әсер ететін факторларды анықтайды және осылайша жақсы және теңдестірілген шешімдер қабылдауға ықпал етеді.
Сондай-ақ, басқарушылық шешімдердің сапасы мен тиімділігін арттыруға динамикалық жүйелерді модельдеу ықпал етеді, ол әртүрлі жағдайларда белгілі бір жүйенің мінез-құлқын талдау, процестерді оңтайландыру және болашақ өзгерістерді болжау үшін қолданылады. Динамикалық жүйелерді модельдеуді қолдану мысалдарына Климаттық модельдеу, экономикалық процестерді модельдеу, көлік ағындарын модельдеу және т.б. жатады. Мысалы, егер жол 2020 жылы жөнделген болса, онда модель келесі жолы оны 2025 жылы жөндеу қажет болатынын анықтай алады.
Деректер аналитикасының, математикалық модельдеудің және болжаудың нәтижесі деректерге негізделген өнімдер болады-сұраныстар бойынша есептер, сілтемелер, кеңестер және ұсыныстар. Өнімдерді тұрғындар мен кәсіпорындар деректерді талдауға негізделген шешімдер қабылдау үшін, сондай-ақ зерттеушілер мен сарапшылар, БАҚ фактологиялық деректерге негізделген жағдайды түсіну үшін пайдалана алады. Бұл data-driven decisions мәдениетінің дамуына және оның мүмкіндіктерін пайдаланатындардың жалпы нәтижелілігіне ықпал етеді.
Ахуалдық орталық деректер көлін (data lake) құратын болады, оның шеңберінде ашық көздерден алынған деректерді тікелей интеграциялау және талдау арқылы бөгде ақпараттық жүйелермен ақпараттық өзара іс-қимыл пулын кеңейту бойынша жұмыстар жүргізілетін болады. Осылайша, деректер көлі әртүрлі деректердің үлкен массиві болады, олар біріктірілген, салыстырылған және салыстырмалы талдаумен байытылған жаңа білім мен аналитикалық өнімдерді алуға мүмкіндік береді. Осылайша, мүмкін болады: қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуы бойынша есептеулердің сапасын едәуір арттыру; қаланың әртүрлі нысандармен (мысалы, бейнекамералармен) қамтылуын көру, «ақ дақтарды» анықтау және осы нысандардың тиімді орналасуын қамтамасыз ету; жұмыс берушілердің әртүрлі салалардағы қажеттіліктерін салыстыру және тұрғындарға жұмыс іздеу кезінде неғұрлым салмақты шешімдер қабылдауға көмектесу және т. б.
Болашақта ахуалдық орталықтың қызметтерін монетизациялау үшін мынадай міндеттер орындалатын болады:
• Ақылы негізде бизнес-кейстерді, платформаны және талдау қызметтерін ұсыну.
• Кәсіпорындар мен тұрғындар үшін кеңейтілген аналитика мен ақпаратқа премиум қол жетімділік.
• Басқа ұйымдармен ынтымақтастық принципі бойынша экожүйелер мен деректер алмасу серіктестіктерін құру.
3-міндет: Әкімдік пен қала тұрғындары үшін цифрлық сервистерді дамыту
Ахуалдық орталық-мамандандырылған ақпараттық-талдау құралдары (Ақпаратты сақтау, жинау, өңдеу, визуализациялау құралдары, модельдеу және болжау әдістері) бар бағдарламалық-аппараттық кешен.
Алматының даму бағдарламасында «Смарт Сити» бөлімінде мақсаттардың бірі – мегаполистің тіршілік әрекетінің барлық процестерін виртуалды түрде көрсетуге мүмкіндік беретін қала-жүйенің «цифрлық егізін» құру болып белгіленді. Осы мақсатқа жету үшін ахуалдық орталықтың және басқа да ақпараттық жүйелердің деректерін пайдалана отырып, қаланың интерактивті картасы құрылады. Сервис Ақпараттық жүйелер, қалалық объектілер, коммуникациялар желілері және т. б. сияқты деректерді визуализациялауға мүмкіндік береді.
Қаланың интерактивті картасы бірнеше қабаттардан, соның ішінде модульдерден тұрады:
1) Аудандардың мониторингі – Алматы қаласы аудандарының бөлінісінде құрылыс-жөндеу жұмыстарын, абаттандыру жұмыстарын және т.б. визуализациялау.
2) Аудандардың индикаторлары-аудандардың индикаторларын әртүрлі санаттар бойынша (халық, аудан бюджеті, ШОБ, коммуналдық шаруашылық және абаттандыру, коммуникациялар, қылмыс, салықтар, ЖАО және т.б.) дашбордтар (кестелер, ИНФОГРАФИКА, т. б.) түрінде визуализациялау.
Ахуалдық орталықты одан әрі дамыту мынадай міндеттермен байланысты болады:
1) Қалалық ақпараттық жүйелерді интеграциялау және визуализациялау.
2) Қала тұрғындарына арналған сандық қызметтер.
Қалалық ақпараттық жүйелерді интеграциялау және визуализациялау. Талданатын деректер көлемін кеңейту және қала қызметін жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу үшін ахуалдық орталықтың «Open Almaty», сондай-ақ мынадай қалалық ақпараттық жүйелермен интеграциясы іске асырылатын болады: «Сергек», «Бірыңғай кезекші диспетчерлік қызмет 112», «бірыңғай бейнемониторинг жүйесі», «бірыңғай деректер қоймасы», «Geo Analytics» және др.
«Geo Analytics» АЖ интеграциясы Алматы экономикасына қатысты бірқатар деректерді көрсете отырып, қаланың виртуалды экономикалық портретін көрсетуге мүмкіндік береді.
«ЕДДС 112» АЖ, «ЕКО 109» АЖ, «Open Almaty» және т. б. интеграциялау қала тұрғындарының қоңырау белсенділігіне мониторинг жүргізуге, сондай-ақ мынадай деректерді жинауға және талдауға мүмкіндік береді: аудандар мен Қалалық қызметтер бөлінісіндегі өтініштер саны бойынша; аудандар мен қызметтер бөлінісіндегі өтініштердің неғұрлым жаппай тақырыптары бойынша; өтініштер санының жоғарылау аймақтары бойынша; өтінішті өңдеу мәртебесі мен сапасы және т. б.
Қалалық жобалардың видеохостингі қала тұрғындарына инфожүйелер мен олардың интеграциясы бөлігінде негізгі қалалық жобалардың қалай іске асырылып жатқанын көруге мүмкіндік береді.
Қала тұрғындары үшін цифрлық сервистер-бұл Алматы қаласының тұрғындары үшін келесі үш ірі сервис:
1) Аудандар мониторингіндегі кері байланыс сервисі. Сервис қала тұрғындарына қалалық құрылыс және жөндеу жұмыстары, қалалық ортаны абаттандыру және т. б. бойынша баға беруге және кері байланыс алуға мүмкіндік береді.
2) Бастамаларды ұсыну қызметі. Қала тұрғындары үшін қалалық бастамалардың ұсынысы бойынша функционал қамтамасыз етіледі: жөндеу жұмыстарын жүргізу, абаттандыру, құрылыс және т.б. жұмыстар.
3) Қайырымдылық қызметі. Қала тұрғындарына, бизнеске және т. б. анықтамалық ақпарат, байланыс деректері және материалдық көмек/қызмет қажеттілігі туралы өтінішпен жүгіну мүмкіндігі бар тексерілген қайырымдылық бастамалары туралы өзекті ақпарат беріледі.
Деректерді сақтауды қамтамасыз ету. Деректердің сақталуы деректерді өңдеудің меншікті орталығын (бұдан әрі – ДӨО) басқару арқылы қамтамасыз етіледі. ДӨО инфрақұрылымы 24/7 жобалар жабдығының техникалық және физикалық ақауларға төзімділігін қамтамасыз етеді, оның ішінде ең ұзақ үзіліс уақыты жылына 24 сағаттан аспайды:
1) серверлік кеңістіктің инженерлік инфрақұрылымы жұмысының ақаулыққа төзімділігі;
2) деректердің қауіпсіздігі және сақталуы;
3) серверлік кеңістікті дұрыс бөлу;
4) серверлік кеңістіктегі ресурстарды басқаруды орталықтандыру;
5) бизнес-қосымшаларды пайдалану тиімділігі.
ДӨО қоғам жобаларының, сондай-ақ Алматы қаласының әкімдігі мен оның ведомстволық бағынысты мекемелеріне тиесілі бірқатар негізгі қалалық ақпараттық жүйелердің жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз етеді.
